Konferensia Pers
“La nesesariu Parlamentu Sosa Kareta- Fo Prioridade Programa Esensial ba Povu Nia moris”
Relasiona
ho politika Parlamentu Nasionál ne'ebe aprova osan sosa kareta
65 ba deputadu sira ho montante osan millaun 4.2. HAK nu’udar
organizasaun direitus umanus konsidera la nesesariu sosa kareta ba deputadu
sira. Iha tempu ne'ebé povu Timor-Leste enfrenta hela kiak multidimensional
(41, 8%), malnutrisaun (47, 1%), dezempregu 5, 1 %, no dependénsia boot ba
Fundu petrolíferu. Desizaun sosa kareta la kontribui ba instabildiade nasional
liu-liu sustentabilidade Estadu nian tanba gastu desnesesariu.
Dadus
monitorizasaun HAK periodu 2024 iha Munisípiu Baucau, Viqueque, Aileu, Ainaro,
Dili no Ermera, iha Suku 50. Asuntu bee moos-husi uma kain 66,363, uma kain 70
% asesu ona kanalizasaun, uma kain 15 % kontinua asesu bee matan ho mota no uma
kain 15 % kontinua asesu bee posu. Setor Agrikultura husi Suku 50, total irigasaun 54, Irigasaun ho
kondisaun di’ak 11 no irigasaun kondisaun la di’ak 43 . Total trator 28,
kondisaun traktor di’ak 18 no kondisaun la di’ak 10. Setór Saúde- iha Suku 50-
Postu Saude 41, Postu Saude ne’ebe asesu
bee moos 37 no seidauk asesu bee moos ho di’ak 13. Iha Postu Saude 31
iha aimoruk sufisiente no iha Postu Saude 10 mak menus aimoruk.
Parlamentu
Nasional nu'udar orgaun soberanu daruak iha ne'ebe deputadu sira hola knaar
nu'udar reprezentante povu tenki diskuti ho Governu tau prioridade orsamentál
tenke orienta no responde ba problema baziku ne’ebe kontinua sai problematiku (Saude, Edukasaun,
Infraestrutura, Agriktulra no uma dignu) hodi responde ba nesesidade povu
Timor-Leste nian.
Situasaun hirak iha leten ilustra hela povu Timor-Leste moris iha injustisa nia laran, ne’ebé kontribui maka’as hosi polítika públika ne’ebé diskriminativu, polítika públika ne’ebe la inkluzivu, Husik no hamosu fitar violasaun direitus umanus no liberdade fundamental ba sidadaun sira.
Rekomendasaun :
1.
Husu ba Parlamentu Nasionál emediatamente tenki kansela sosa kareta ba deputadu
sira
2. Husu ba Parlamentu Nasional-
Osan kareta nian aloka fali ba prioridade povu nian hanesan (Saude, Edukasaun,
Infraestrutura bazika ho Agrikultura)
3. Deputadu sira tenke hatudu
ezemplu responsabilidade ba jestaun finanseiru no hatudu solidariedade ba povu.
4. Husu Parlamentu Nasional
produs Polítika Públiku tenke orienta ho objetivu prinsipál ba garante
bem-estar povu nian, tuir Konstituisaun Artigu 6 ne’ebé deskreve kona-ba
objetivu jerál ita nian rain.
5. Parlamentu tenke garante transparénsia iha orsamentu hotu no fó asesu ba sosiedade sivil Deputadu Atu Servisu ba Povu, La’ós Sosa Kareta!” “Prioridade ba Povu – Edukasaun, Saúde, servisu, La’ós Kareta!
Dili,
12 Setembru 2025
Porta
Voz
Afonso
de Jesus Mendonça