Sé mak sai autór ba violasaun direitus umanus?
Bai-bain, sai hanesan autór ba violasaun direitus umanus mak Estadu ho ninia instituisaun relevantes, mak hanesan, instituisaun seguransa no instituisaun relevantes sira governu nian halo ba sira ninia povu.
Instituisaun hirak ne’e mak hanesan, instituisaun seguransa sívil, instituisaun PNTL, instituisaun F-FDTL no instituisaun governandes ne’ebé relevantes (Ministériu Edukasaun, Ministériu Saudi, Ministériu Agrikultura Floresta no Peska) ho mós ministériu seluk ne’ebé ligadu direita ba direitu ekonómia, sosiál no kultura.
Sé mak autór?
Autór mak ema ne’ebé prova husi Tribunál katak nia mak involve direita no mós indireita iha kazu kriminal ruma. Kuandu sira sai hanesan autór, sira iha direitu nafatin atu hetan tratamentu ho dignidade ne’ebé inklui hetan tratamentu ba saudi, asesu ba familia, no iha biban hodi halo formasaun
Tamba sá mak autor sira ne’e?
Autór
sira ne’e iha kompeténsia no kaer poder bo’ot liu, tanba sira iha instrumentu
ne’ebé mak uza hodi hata’uk, amiasa, hamoras, habubu, hakanek no hamate povu
sívil sira. Instrumentu hirak ne’e mak hanesan, borgól, kastete, gas air
mata (lágrimas), tonka, pistola no
kilat.
Arguido
no autor iha direitus umanus ka lae?
Suspeitu no arguido iha direitu barak tanba ema hotu-hotu iha direitu atu konsidera nia hanesan ema sala-laek ida (inosente) to’o tempu Tribunál hatudu ona ninia sala. Arguido mos iha direitu atu asesu advogado, halo komunikasaun ho familia, no mos iha direitu atu la konfesa nia kulpa.
Bazeia ba kódigu prosesu penál (KPP) artigu 58 no 61 definisaun no katégoria kona-ba ema maksalak mak hanesan tuir mai ne’e: Suspeitu katak; ema ne’ebé indísiu ruma hatudu katak nia hola tiha ona ka prepara-án atu halo krimi ruma, ka hola parte ka prepara-án atu hola parte iha krimi ruma.
Arguidu/akuzadu katak; ema ne’ebé mak iha indikasaun forti involve iha hahalok krimi ne’ebé hetan ona detensaun no submete ona iha prosesu investigsaun kriminál to’o hetan akuzasaun husi Ministériu Públiku.
Nune’e iha kazu krimi, Polísia halo investigasaun bazeia nafatin ba prinsípiu
présumsaun inosenti to’o bainhira tribunál kompetente desidi katak ema ne’e
sala duni tuir lei no respeitu ba direitus umanus ema nian.